تیمورتاش و رضاشاه تاملی در علل صعود و سقوط تیمورتاش

قدرت گرفتن و به سلطنت رسیدن رضاشاه، محصول همراهی جمعی از روشنفکران و فعالان سیاسی و فکری، برای پایان دادن به وضع پرآشوب کشور و استقرار تمرکز سیاسی و برقراری نظم و امنیت در کشور بود. یکی از روشنفکرانی که در آن زمان یار رضاخان شد و او را تا رسیدن به سلطنت و بعد از آن همراهی کرد، عبدالحسین تیمورتاش بود. وی بعد از رسیدن رضاشاه به سلطنت، به پاس زحماتش، به وزارت دربار پهلوی انتخاب شد و در این سمت نیز مصدر خدمات شایانی برای رضاشاه بود؛ ولی به یکباره از وزارت دربار پهلوی به زندان افتاد و در آن جا به طرز فجیعی کشته شد. این پژوهش، می کوشد تا به شکل علمی و روشمند، علل صعود و سقوط تیمورتاش را مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. نگارنده، در این پژوهش در پی پاسخگوئی به دو پرسش زیر است: پرسش اول: چرا رضاشاه با وجود گزینه های متعدد، تیمورتاش را به وزارت دربار پهلوی برگزید؟ پرسش دوم: با وجود خدمات برجسته ای که تیمورتاش به حکومت پهلوی کرد، رضاشاه چرا به یکباره او را از مقام خود فرو گرفت؟ در پاسخ به این پرسش ها، دو فرضیه مطرح شده است: فرضیه اول: رضاشاه، تیمورتاش را به خاطر لیاقتش و همچنین، به علت تلاش های بی امانش برای رساندن او به سلطنت، و به خاطر نیازی که به او داشت، به مقام وزارت دربار برگزید. فرضیه دوم: قدرت گیری روزافزون تیمورتاش در مقام وزارت دربار و تبدیل شدن او به شخص دوم مملکت، باعث شد تا دیکتاتور ظنینی چون رضاشاه، از وجود وی برای بقای تاج و تختش بیمناک شود و او را از مقام خود عزل نماید.